De VNG is met het Rijk in gesprek over de tekorten in het Sociaal Domein. Eind april neemt het kabinet een besluit over de voorjaarsnota, maar dat is nog geen openbaar besluit. Dat volgt later (o.a. via meicirculaire). In 2018 is tijdens de Buitengewoon Algemene ledenvergadering (BALV) onder andere ingegaan op de jeugdhulptekorten bij de gemeenten. Voor 2018 is een Fonds tekortgemeenten sociaal domein ingesteld waaruit ook Almelo een bijdrage heeft ontvangen. Dat dempt het tekort op WMO en Jeugdhulp in 2018, maar de vraag was en is wat de ontwikkeling op de (middel)lange termijn zal zijn en wat hiervan de financiële betekenis is voor gemeenten.

Flinke volumegroei
Het kabinet heeft aangegeven onafhankelijk onderzoek te doen naar de jeugdhulp en eventuele volumegroei. Dat onderzoek is inmiddels in concept afgerond en er blijkt inderdaad sprake van een flinke volumegroei in de jeugdhulp. Eind april 2019 zijn de onderzoeken jeugd, zoals het kabinet die in het najaar met de VNG heeft afgesproken te doen, naar buiten gekomen. Het onderzoek bestond uit een nadere analyse van het fonds tekortgemeenten, een onderzoek naar de volumegroei en een diepte-onderzoek in 26 gemeenten.

Volume-onderzoek
Het volume-onderzoek laat een toename zien van het aantal jongeren dat jeugdhulp krijgt tussen 2015 en 2017 van 12,1%. In combinatie met de efficiencykorting van 450 miljoen is de toename van het aantal jongeren dat jeugdhulp krijgt een belangrijke verklaring voor de tekorten bij veel gemeenten.

De hierboven genoemde toename van de jeugdhulp wordt bevestigt door het CBS. Uit de meest recente cijfers van het CBS blijkt dat van alle jongeren tot 23 jaar in Nederland 428 duizend jeugdzorg kregen in 2018. Dat is bijna 1 op de 10 jongeren. Vooral jongeren uit gemeenten in Limburg en het noordoosten van ons land krijgen vaak jeugdzorg. Het aantal jongeren dat jeugdzorg krijgt, stijgt vanaf 2015. In dat jaar kregen 380 duizend jongeren tot 23 jaar jeugdzorg. In 2017, waren het er bijna 420 duizend, in 2018 zijn het er 428 duizend.

Diepte-onderzoek
Het diepte-onderzoek bij 26 gemeenten geeft allereerst inzichten voor de gemeenten die hebben meegedaan. Het onderzoek laat volgens de VNG zien dat begrenzen in de Jeugdwet niet eenvoudig is, waardoor het een utopie is dat gemeenten alleen met eigen maatregelen, en maatregelen van het kabinet dit dossier de komende jaren financieel in control krijgen.
Onze lokale monitoring laat een vergelijkbaar beeld zien. Zie de gegevens in de bijlage 5.3. De VNG heeft in verschillende ambtelijke en bestuurlijke gesprekken met VWS aangedrongen op een adequate financiële compensatie hiervoor door het kabinet.

Volumebeperkende maatregelen
Daarnaast zijn er ook andere, volumebeperkende maatregelen nodig. Hier hebben zowel het Rijk als gemeenten zelf een rol. Begin april heeft de VNG de noodzaak van een structurele financiële tegemoetkoming ook aangekaart bij de ministeries van BZK en Financiën tijdens het Bestuurlijk Overleg Financiële Verhoudingen.

Aanpassing verdeelmodellen
De minister heeft toegezegd dat verdeelmodellen sociaal domein per 2021 worden herzien. De VNG pleit ervoor om bij deze herziening ook te komen tot een substantiële vereenvoudiging van de wijze van verdelen door middel van vermindering van clusters en verdeelmaatstaven. Dat bevordert het integrale werken binnen de gemeenten.
De VNG wil graag samen met de beheerders van het gemeentefonds een afwegingskader opstellen om begin 2020 te kunnen beoordelen of het nieuwe verdeelmodel per 2021 inderdaad tot de gewenste verbetering zal leiden.

Bestuurlijke druk opgevoerd
Op 8 mei heeft de VNG een open brief gestuurd over jeugdzorg en GGZ aan de inwoners van alle gemeenten met een oproep aan het kabinet. In niet mis te verstane bewoordingen is aangegeven dat gemeenten het 'water tot aan de lippen staat'. De VNG constateert "naast een toename van jongeren in de jeugdzorg, is meer zorg nodig voor mensen met psychische problemen. Dit leidt bij gemeenten, door gebrek aan financiële compensatie door het Rijk, tot forse tekorten. Met alle gevolgen van dien: wachtlijsten, bezuinigingen, uitgesteld onderhoud, enzovoort.
Als het kabinet niet bereid is om gemeenten voldoende tegemoet te komen, is het de vraag of wij onze inwoners kunnen geven waar zij recht op hebben. In uw belang moeten wij dan serieus overwegen of wij de gedecentraliseerde taken weer bij het Rijk terugleggen. Dat zullen we nooit zomaar doen, we willen onze jeugd niet in de steek laten."

Er is structureel geld nodig van ongeveer een half miljard euro (dat is de claim). Of het kabinet hieraan tegemoet komt, moet worden afgewacht.
Inmiddels is de Tweede Kamer per brief door de verantwoordelijk minister nader geïnformeerd. De minister schrijft dat het kabinet in overleg is met de VNG. In het overleg is aangegeven dat het kabinet oog heeft voor de financiële zorgen van gemeenten en dat het kabinet bereid is de komende jaren gemeenten financieel tegemoet te komen. Maar aan dat extra geld zullen ook eisen worden gesteld. De meicirculaire moet meer duidelijkheid geven.

Conclusie
Onze conclusie (veronderstelling) is dat in 2019 er geen fonds tekortgemeenten komt, maar dat waarschijnlijk wel gedeeltelijke compensatie voor de volumegroei Jeugd zal volgen.
Almelo zal ook een bijdrage blijven leveren aan een lobby richting VNG en Rijk om aandacht te vragen voor de financiële problemen in het sociaal domein. Zie ook programma Zorg.