Vergrijzing

Demografische druk
Demografische prognoses laten zien dat de samenleving onderhevig is aan vergrijzing en ontgroening. Deze ontwikkeling heeft invloed op verschillende aspecten van het maatschappelijk leven. We kunnen daarbij denken aan een terugloop van het aantal leerlingen, toenemende kosten voor de (ouderen)zorg, wijzigingen in de woningbehoefte, tekorten op de arbeidsmarkt, een toename van vrijwilligers en een grotere vraag naar activiteiten in het domein van recreatie en toerisme.

Figuur 1.1 laat de demografische druk in Almelo zien met een (lineaire) extrapolatie naar het jaar 2030. De prognose is dat het aantal kinderen en jongeren van 15.099 in 2017 daalt naar circa 13.870 in 2030. Het aantal 75 plussers is in 2017 5.734 en stijgt in de prognose naar circa 7.200.

Figuur 1.1   Lineaire trendlijn demografische druk (tot 2030)

Bron: BRP gemeente Almelo, bewerking Kennispunt Twente

Met de toename van het aantal ouderen en de leeftijdsverwachting zullen de woonwensen veranderen. In combinatie met het beleid dat mensen langer zelfstandig blijven wonen, zal de behoefte aan levensloopbestendige woningen toenemen. Ook zullen de zorgkosten toenemen en de behoefte aan mantelzorg en andere vormen van samenredzaamheid. Tabel 1.1 laat zien dat de zorg voor een ander in de omgeving de laatste jaren stabiel blijft. De participatiesamenleving en de daarmee samenhangende consequenties in ogenschouw nemend is het een noodzaak dat de bereidheid om sociale steun te verlenen het komende decennium toeneemt. Temeer als we weten dat onderstaande vormen van hulp vooral incidenteel worden verleend.

De demografische druk heeft zijn uitwerking ook op de arbeidsmarkt. Immers, vergrijzing is de aanleiding voor een uitstroom van mensen die met pensioen gaan, terwijl ontgroening zorgt voor een kleiner aantal beschikbare professionals om de vrijgevallen positie in te vullen. Voor de overheid wordt geschat dat de lagere beschikbaarheid van met name jonge mensen, de zogenaamde “ontgroening”, zal leiden tot een teruggang van tenminste 40% in het aantal medewerkers.[1] Een risico dat hiermee gepaard kan gaan is het weglekken van kennis en dat de gemeente het uitvoeren van processen en diensten niet meer op de wijze zoals dat nu gebeurt kan uitvoeren. Digitalisering kan het functioneren van de gemeente ondersteunen bij het op peil houden van het dienstenniveau.

Tabel 1.1   Percentage inwoners dat zich intensief of incidenteel inzet voor anderen

Bron: burgerpeiling Waar staat je gemeente

Een andere ontwikkeling die invloed heeft op de zorg voor de ander, maar ook op de woningmarkt is de individualisering. Een algemeen geaccepteerde definitie van het begrip individualisering bestaat niet. Individualisering is een proces in onze samenleving dat al decennia geleden is ingezet. Enerzijds is het belang van traditionele instituties (het huwelijk en de kerk) afgenomen en anderzijds is de persoonlijke keuzevrijheid toegenomen. Dat de centrale rol van het huwelijk afbrokkelt zien we in de huishoudenssamenstelling. Jongere generaties wonen vaker ongehuwd samen en daarnaast is het aantal eenpersoonshuishoudens sinds begin van deze eeuw gegroeid van 33 procent in 2000 naar 38 procent in 2016. Uit figuur 1.2 blijkt dat het aantal eenpersoonshuishoudens in Almelo sinds 2010 met 20 procent in 2019 is gegroeid. Deze groep maakt 35 procent uit van alle huishoudens. Een kleinere groep zijn de eenoudergezinnen (8%), maar sinds 2010 kent deze groep huishoudens een stijging van 30 procent in 2019. Meerpersoonshuishoudens met kinderen (28% van de huishoudens)zijn met 6 procent gedaald sinds 2010. Gezinnen zonder kinderen (30% van de huishoudens) maken een vrijwel stabiele ontwikkeling sinds 2010 door.

Figuur 1.2   Ontwikkeling huishoudtypes (Index 2010=100)

Bron: BRP gemeente Almelo, bewerking Kennispunt Twente

[1] VIAG, Manifest aan beslissers, 2018